Het is erg frustrerend om je vaatwasser te openen na afloop van de cyclus en te ontdekken dat een groot deel van de vaat nog nat is. Wat kan hiervan de oorzaak zijn? In plaats van ze weg te kunnen stapelen, eindig je met een vol droogrek. Het antwoord is een beetje ingewikkeld en vereist enige materiaal- en natuurkundige kennis, maar wees geduldig.
Kunststof heeft heel andere eigenschappen dan keramiek en metaal – het materiaal waar je borden en bestek waarschijnlijk van gemaakt zijn. Twee belangrijke dingen spelen een rol: de ene is hoe de materialen warmte opslaan en de andere is wat er op hun oppervlak gebeurt.
Hoe borden warmte opslaan
Als je je vaat onmiddellijk na het einde van de cyclus uit de vaatwasser haalt, heb je waarschijnlijk gemerkt dat borden, glazen en keramische mokken nog warm zijn, terwijl plastic bakjes helemaal niet warm aanvoelen.
Dit heeft te maken met hun warmtecapaciteit, ook wel de “thermische massa” van deze materialen genoemd. Keramiek, glas en metalen kunnen meer warmte opslaan en het duurt langer voordat ze deze warmte afgeven aan hun omgeving dan plastic. Met andere woorden, keramiek en metalen koelen langzamer af.
Omdat het verdampen van water energie kost en het oppervlak afkoelt – wat ook de manier is waarop je lichaam afkoelt als je zweet op een warme dag – koelen kunststoffen sneller af en blijft er veel water achter op het oppervlak.
Hoe water zich gedraagt op verschillende oppervlakken
Het andere deel van het probleem zit in de oppervlakte-energie, die ons vertelt hoe water zich gedraagt op verschillende oppervlakken.
Je hebt waarschijnlijk wel eens waterdruppels zien opdwarrelen op dingen zoals dure regenjassen of koekenpannen met antiaanbaklaag. Deze oppervlakken worden hydrofoob genoemd, wat betekent dat ze bang zijn voor water. Dit is ook het geval bij de meeste kunststoffen, hoewel niet altijd met zo’n dramatisch effect.
Aan de andere kant van het spectrum worden oppervlakken zoals keramiek en metalen gemakkelijk bedekt met water. Dat komt omdat ze hydrofiel of “waterminnend” zijn.
Maar er is nog een andere factor – en die heeft vooral te maken met vaatwassers. Vaatwasmiddel bevat een mengsel van chemicaliën, voornamelijk oppervlakteactieve stoffen – stoffen die de oppervlaktespanning van water verlagen.
Oppervlaktespanning is de eigenschap van het grensvlak van een materiaal (bijvoorbeeld tussen vast en vloeibaar, of vloeistof en gas) die ons vertelt hoeveel energie het kost om een groter oppervlak te creëren. Door wasmiddel aan water toe te voegen, verlagen we de oppervlaktespanning. Dit maakt het makkelijker voor het water om zich te verspreiden over oppervlakken die het tegenkomt (zelfs over deze hydrofobe kunststoffen), waardoor het makkelijker wordt om af te wassen.
Nog belangrijker is dat de oppervlakteactieve stoffen in afwasmiddelen moleculen zijn die zowel hydrofobe als hydrofiele chemische groepen hebben. Hierdoor vormen ze een soort verbinding tussen water en vetten. Omdat olie en water zich niet graag vermengen, helpt een oppervlakteactieve stof de laatste te “mengen” en in het water te laten drijven, waardoor olieachtige resten van je vaat worden verwijderd.
Dit gebeurt tijdens de hoofdwascyclus. Na het spoelen worden de chemicaliën verwijderd en wordt je vaat besproeid met schoon water, zodat je het afwasmiddel niet hoeft te proeven in je thee.
Aan het eind parelt het water dus op je hydrofobe plastic borden en verspreidt het zich over je meer hydrofiele keramische borden, kopjes en metalen potten. Een grote parel water verdampt langzamer dan wanneer dezelfde hoeveelheid water dunner is verspreid over je borden en potten.
Bovendien houden keramische borden meer warmte vast, waardoor ze sneller drogen – het water dat al dunner is verspreid, verdampt gewoon sneller.
Kan ik iets doen om plastic sneller te laten drogen?
Je hebt vast wel eens gehoord van spoelglansmiddelen die aan de spoelcyclus worden toegevoegd. Hun hoofdingrediënten zijn verschillende soorten laagschuimende oppervlakteactieve stoffen en chemicaliën die het water zachter maken. Sommige “alles-in-één” vaatwastabletten kunnen al een kleine hoeveelheid spoelglansmiddel bevatten en de makers geven instructies over hoe je ze op een veilige en efficiënte manier kunt gebruiken.
Spoelglansmiddel verlaagt ook de oppervlaktespanning van water, waardoor het makkelijker nat wordt en van het oppervlak afloopt, zodat het niet gaat parelen en er minder strepen ontstaan.
Dit werkt ook op plastic vaatwerk, waardoor er veel minder water achterblijft. Sommige vaatwasmachinefabrikanten raden het gebruik vanspoelglansmiddel aan, omdat het niet alleen de vaat sneller droogt, maar ook corrosie van vaatwasonderdelen door wasmiddelresten kan voorkomen.
Er is één ding dat heel eenvoudig is: kier de deur open zodra de cyclus is voltooid en het veilig is om dit te doen, zodat de waterdamp kan ontsnappen. Als warme lucht en vocht in plaats daarvan opgesloten blijven in de vaatwasser, zal de waterdamp condenseren op alle oppervlakken, als dauw voor zonsopgang.
Uiteindelijk heb je een manier om de meeste vaat na de cyclus droger te maken, hoewel je nog steeds met een probleem van de eerste orde kunt zitten in de vorm van nat plastic serviesgoed. Er zal minder water op komen als je een spoelglansmiddel gebruikt volgens de instructies en de vaatwasser opent wanneer dat veilig is, nadat de cyclus is voltooid.
