De aarde lijkt op dit moment geen geheimen te hebben. Tenminste, als we het over het aardse deel hebben natuurlijk, want hoewel we de oceaanbodem steeds beter leren kennen, valt er nog veel te ontdekken. En een van de voorbeelden is de Verloren Stad die in 2000 werd gevonden, een reeks structuren in het midden van de Atlantische Oceaan die niet alleen merkwaardig zijn, maar ons ook helpen met het meest onverwachte: het bestuderen van buitenaardse ecosystemen.
En, uiteindelijk, om de aanwijzingen te bepalen die gevolgd moeten worden om leven in het universum te vinden.
Uniek. Op een diepte van meer dan 700 meter ten westen van de Mid-Atlantische Rug, op 4 december 2000, vonden onderzoekers in op afstand bestuurde onderzeeërs iets verbazingwekkends: een reeks muren en monolieten van 60 meter hoog die een merkwaardige blauwachtige tint hadden door de schijnwerpers van de onderzeeërs.
Deze carbonaatstructuren waren iets wat de wetenschappelijke gemeenschap nog nooit eerder had gezien en werden de ‘Verloren Stad’ gedoopt. Tussen het feit dat we graag bombastische namen geven en dat het op Atlantis zou kunnen lijken, was het marketinggedeelte al gedaan.
Schoorstenen. De volledige naam is eigenlijk ‘Lost City Hydrothermal Field’ en het is de oudste plek met oceaanventilaties, tenminste voor zover we weten. Het wordt geschat op ongeveer 120.000 jaar oud en al die tijd hebben de openingen gassen uitgestoten bij temperaturen tussen 40 en 90 graden Celsius.
Bij deze hydrothermale bronnen komen methaan en waterstof vrij, maar ze zijn niet vulkanisch en produceren dus geen CO₂, waterstofsulfide of metalen. In de loop van duizenden jaren heeft dit uitgestoten materiaal zich opgehoopt in de vorm van kolommen en wanden van bruciet, aragoniet en calciumcarbonaat, met een zeer bijzondere witachtige kleur en schilferige textuur.
Voor de wetenschap is de Verloren Stad een mijn. Haar bijzondere omgeving en de omstandigheden waarin ze is ontstaan, maar ook haar ouderdom, kunnen aanwijzingen geven over de oorsprong van het leven op aarde en een gedetailleerder beeld geven van de samenstelling van de planeet.
De materialen zijn in de loop der jaren bestudeerd en in 2024 kondigde een groep wetenschappers de vondst aan van een gesteentemonster van meer dan een meter lang. Hiermee hopen ze cruciaal bewijs te vinden voor de oorsprong van het leven op aarde.
Er zijn spectaculaire formaties. Onderzoekers van de Universiteit van Washington beschreven sommige openingen als “huilende” vloeistofstructuren die meerpuntige carbonaatstructuren vormen, zo curieus als degene op de foto hierboven. Maar er zijn niet alleen rotsen in de Verloren Stad.
Buitenaardsen. Op die diepte, zonder zuurstof, met een zeer alkalisch milieu en met waterstof, methaan en andere gassen opgelost in het water, zouden we het kunnen zien als een ‘maan’-ecosysteem waarin leven onmogelijk is. Interessant genoeg wemelt het er van dieren zoals anemonen, microbiële gemeenschappen, schaaldieren, slakken en, af en toe, diepzeevissen.
De vraag is hoe leven kan gedijen in een omgeving waar geen zonlicht is, geen zuurstof en zowel waterstof als methaan welig tieren. Dit is precies wat ook de aandacht van de onderzoekers trok, omdat het bestuderen van dit feit ons aanwijzingen kan geven over wat voor soort leven of tekenen van leven we moeten zoeken in omgevingen die vergelijkbaar kunnen zijn, zoals Enceladus of Europa (manen van Saturnus en Jupiter).
Erfgoed bedreigd. Dit schrijven heeft me aan het denken gezet over ‘Avatar‘, niet alleen omdat de film aantrekkelijke buitenaardse structuren heeft, maar ook omdat de regisseur, James Cameron, gepassioneerd is door onderwaterexpedities. En één ding dat in zijn film gebeurt, is dat we op een andere planeet aankomen en die leegroven voor grondstoffen. Je hoeft niet naar Pandora te gaan – de planeet in ‘Avatar’ – we zien het nog steeds in gebieden zoals de Amazone. En dat we de Verloren Stad zullen vernietigen, is iets waar onderzoekers bang voor zijn.
Polen verwierf in 2018 de rechten om de zeebodem rond de Verloren Stad te ontginnen, en hoewel het hydrothermale veld geen waardevolle bronnen voor ons heeft, kan verstoring van de omgeving het hele gebied in gevaar brengen. Daarom wordt er gewerkt aan het uitroepen van de Lost City tot Werelderfgoed om het zo goed mogelijk te beschermen en verder te kunnen bestuderen.
We zullen zien wat er gebeurt met een gebied dat niet het enige hydrothermale veld ter wereld is, maar waarvan de bijzonderheden ons kunnen helpen begrijpen hoe leven zich ontwikkelt in extreme omstandigheden en in vergelijkbare buitenaardse omgevingen.
