De huidige militaire technologie en wapens zijn zo software-gebonden dat zelfs een gevechtsvliegtuig als de F-35 onbruikbaar kan worden.
In slechts één week tijd hebben we gehoord van twee zeer verschillende Europese plannen om Oekraïne te verdedigen. Tussendoor heeft het oude continent zelfs gesproken over herbewapening na jaren van “vrede”. Dit alles geeft een idee van de mate van afhankelijkheid van het Amerikaanse arsenaal en de Amerikaanse inlichtingendiensten. Het is niet alleen dat Washington overweegt om de hulp stop te zetten. Het zou de reeds verstuurde hulp kunnen verlammen.
Het probleem van afhankelijkheid. De abrupte terugtrekking van de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne heeft alarmbellen doen rinkelen bij de Europese bondgenoten, die hun grote afhankelijkheid van Amerikaanse wapens, software en onderhoud in twijfel beginnen te trekken. En zelfs hoe ver die afhankelijkheid gaat.
De Financial Times berichtte uitgebreid dat de situatie doet denken aan de val van Afghanistan in 2021, toen de terugtrekking van de VS de Black Hawk-helikopters van het Afghaanse leger onbruikbaar maakte, waardoor Kabul binnen enkele maanden viel. Nu Trump zijn buitenlands beleid herdefinieert in de richting van een meer verzoenende houding ten opzichte van Rusland, worden Europese landen die hun defensie hebben gebaseerd op Amerikaanse militaire technologie geconfronteerd met een structurele kwetsbaarheid die hun veiligheid op lange termijn in gevaar kan brengen. Maar er is meer.
De ‘uit-knop’. Al heel lang, maar nu meer dan ooit, wordt er gesproken over vermeende “schakelaars” waarmee de militaire technologie die heerst in de conflicten van vandaag kan worden uitgeschakeld. In Europese termen is een van de grootste zorgen de mogelijkheid dat de VS geavanceerde militaire systemen op afstand kan uitschakelen via software, waarvan er al veel naar Oekraïne zijn gestuurd. Een voorbeeld: apparatuur die op afstand moet worden bijgewerkt, kan onbruikbaar worden als de gegevens niet aankomen.
Hoewel er geen sluitend bewijs is, vertelde Richard Aboulafia, een deskundige analist bij AeroDynamic Advisory, aan de Financial Times dat “als er iets met code kan worden gedaan, dan bestaat het”. De Europese afhankelijkheid gaat echter verder dan een mogelijke “noodschakelaar”, want zonder reserveonderdelen, software-updates en logistieke ondersteuning zit deze “knop” al op veel wapens die binnen enkele weken onbruikbaar zouden zijn.
De mate van afhankelijkheid. De geschiedenis brengt ons terug naar het begin. De Europese militaire afhankelijkheid van de Verenigde Staten is de afgelopen jaren dramatisch toegenomen. Tussen 2019 en 2023 komt 55% van de Europese defensie-import uit Washington, tegenover 35% in de voorgaande periode van vijf jaar, volgens het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI).
In dit verband waarschuwde de voormalige Britse minister van Defensie Sir Ben Wallace dat, als hij nog steeds in functie was, zijn prioriteit zou zijn om de militaire afhankelijkheden van Europa te beoordelen en te bepalen of strategische verandering nodig is om de kwetsbaarheid voor de beslissingen van Washington te verminderen.
Het voorbeeld van de F-35. Het F-35 gevechtsvliegtuig is misschien wel ’s werelds meest geavanceerde gevechtsvliegtuig, maar het is ook een duidelijk symbool van de Europese kwetsbaarheid. De reden? Het vliegtuig is volledig afhankelijk van Amerikaanse logistieke ondersteuning, waaronder software-updates, missieplanning en dreigingsdatabases via het Autonomic Logistics Information System (ALIS), dat wordt vervangen door het Operational Data Integrated Network (ODIN). Die “knop” waar we het over hadden is er, en zelfs als Europa fysiek eigenaar is van het gevechtsvliegtuig, kan het verouderd raken.
Landen in de problemen. Landen als Denemarken, die hebben overwogen om F-35’s in te zetten op Groenland, kunnen te maken krijgen met een kritiek probleem: als de VS besluit om de toegang tot de ondersteunende infrastructuur in te trekken, zouden deze vliegtuigen onbruikbaar worden. Nog vóór de regering-Trump eiste het Verenigd Koninkrijk, een belangrijke koper van de F-35, “operationele soevereiniteit” over zijn gevechtsvliegtuigen, wat in 2006 tot bepaalde concessies leidde.
Geen enkele bondgenoot heeft echter toegang tot de broncode van het systeem, waardoor Washington de volledige controle behoudt. Zwitserland van zijn kant heeft geprobeerd zijn bevolking gerust te stellen dat zijn F-35 vloot “autonoom” kan opereren, maar gaf ook toe dat geen enkel westers gevechtsvliegtuig volledig kan functioneren zonder de beveiligde communicatie- en satellietnavigatiesystemen van de VS.
Het Britse kernwapen: een ander voorbeeld. We hebben het verhaal gisteren verteld. De Britse nucleaire afschrikking is ook nauw verbonden met de Verenigde Staten. Hoe? De strategische onderzeeërs gebruiken Trident ballistische raketten, die geleased worden van Washington en regelmatig onderhoud vereisen op de marinebasis in King’s Bay, Georgia.
Hoewel analisten het onwaarschijnlijk achten dat de VS het onderhoud van Trident zal stopzetten, stelt Nick Cunningham, analist bij Agency Partners, dat het systeem “een kritiek punt van kwetsbaarheid voor het VK” blijft. Sommige experts suggereren dat Londen alternatieven moet evalueren, zoals de Franse M51 raketten, aangezien Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk de enige kernmachten in Europa zijn.
Inlichtingen en bewaking, ook ‘gehypothekeerd’. Als we het kader verhogen, wordt de reikwijdte van de macht van de VS vergroot. Veel van Europa’s capaciteiten op het gebied van inlichtingen, bewaking en verkenning (ISR) zijn afhankelijk van samenwerking met de VS. Landen als het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en Duitsland maken gebruik van spionagevliegtuigen en drones van de VS die toestemming van Washington nodig hebben om bewapend te worden of ingezet te worden voor offensieve missies.
Italië en Frankrijk kregen bijvoorbeeld te maken met een langdurig goedkeuringsproces om hun Reaper-drones uit te rusten met raketten, wat laat zien hoe de VS controle houdt over het wapentuig van hun bondgenoten. Plus: de echte angst in Europa is niet alleen het mogelijke verlies van individuele systemen, maar de mogelijkheid dat de VS zich midden in een conflict terugtrekt op logistieke ondersteuning en het delen van inlichtingen, wat gevolgen zou hebben voor de inzetbaarheid van gevechtsvliegtuigen, Chinook- en Apache-helikopters en luchtverdedigingssystemen zoals de Patriot.
Het begin van een breuk in de westerse alliantie. Dit is het laatste van de benen die moeten worden genomen. Het groeiende wantrouwen in de betrouwbaarheid van Amerika als strategische partner kan verwoestende gevolgen hebben voor de Amerikaanse defensie-industrie. Decennialang heeft Washington de belofte van militaire bescherming en samenwerking gebruikt om zijn wapenverkopen veilig te stellen, maar de recente beslissing om de steun aan Oekraïne in te trekken heeft twijfel gezaaid over de duurzaamheid van deze belofte.
Er is al bevestigend bewijs. Aandelen van grote Amerikaanse defensiebedrijven zijn gedaald, terwijl Europese fabrikanten een hoge vlucht hebben genomen na de herverkiezing van Trump. Hoewel er nog geen contracten zijn geannuleerd, wordt verwacht dat Europa zal beginnen met het diversifiëren van zijn leveranciers en het versterken van zijn eigen defensie-industrie.
Hoewel de trans-Atlantische relatie uiteindelijk niet onmiddellijk zal verdwijnen, suggereren de recente ontwikkelingen dat Europa gedwongen zal worden om zijn veiligheid te diversifiëren en zijn afhankelijkheid van Washington te verminderen, wat een mogelijk keerpunt in het machtsevenwicht binnen de NAVO markeert.
