Justine Musk komt oorspronkelijk uit Canada en is een bekende fantasyschrijfster die naast haar romans wereldwijd bekend is als de eerste vrouw van Elon Musk. In 2014, zes jaar nadat ze gescheiden was van de miljardair, gaf ze een TED Talk waarin ze een van de geheimen van het succes van ’s werelds rijkste persoon deelde: de psychologie van oppositie en weten hoe je ‘nee’ moet zeggen.
Naast het prijzen van het talent van Elon Musk, wees zijn ex-vrouw erop dat een van de vaardigheden die de eigenaar van Tesla en SpaceX had gekatapulteerd naar waar hij nu is, iets schijnbaar eenvoudigs was als ‘nee’ zeggen tegen alles wat zijn tijd op een onproductieve manier kon opslokken, waardoor hij de voorkeur gaf aan al het andere dat hem naar succes kon leiden. Het klinkt eenvoudiger dan het in werkelijkheid is.
Musks geheim van succes: ‘nee’ zeggen.
Volgens de schrijver was het enige dat net zo belangrijk was als weten hoe je nee moet zeggen in de carrière van Elon Musk, obsessief bezig zijn met zijn doel. Op de conferentie legde hij uit dat dit een levensfilosofie is die in ieder geval nauw verbonden is met deze psychologie van oppositie: “Hij zei nee tegen mensen die zijn tijd, aandacht en energie wilden. Hij zei nee op een manier die zijn middelen beschermde, zodat hij ze kon kanaliseren naar zijn eigen doelen. En ik begreep dat achter elk ‘nee’ een dieper ‘ja’ zit tegen wat je wilt. Je diepe ja is je recht om te dromen”.
Justine Musk zei in haar lezing dat dit een aangeboren vermogen is dat ze zelf in de loop der tijd was kwijtgeraakt, maar dat cruciaal is voor degenen die succes behalen zoals Elon Musk. Zelfs voordat je hem bereikt, weerspiegelt het beheersen van het ‘nee’ twee capaciteiten van kracht: die van het weten hoe je negatieve reacties van degenen aan de ontvangende kant van een dergelijke oppositie het hoofd moet bieden, en die van de precisie in het beheren van je eigen tijd die gepaard gaat met het winnen van die mogelijkheid.
Een andere bekende miljardair, Bill Gates, merkte op dat zijn vriend Warren Buffett een ander belangrijk voorbeeld is van hoe ‘nee’ vaak de eerste opstap naar succes wordt: “Het feit dat hij zo voorzichtig met tijd omgaat, hij heeft dagen waarop er niets op zijn agenda staat…zitten en nadenken kan een veel hogere prioriteit hebben. Het is geen indicator van je serieusheid dat je elke minuut van je agenda in beslag hebt genomen.”
Het is een merkwaardige mantra die ook werd aangehangen door Steve Jobs, die er onder de filosofie van “zeg snel nee en zeg langzaam ja” op wees dat, net als in het geval van Elon Musk, ja zeggen tegen alles betekende dat je taken die veel belangrijker waren, hetzij voor je persoonlijke ontwikkeling, hetzij voor het bedrijf dat op zijn schouders rustte, moest laten liggen. Het probleem achter de oppositionele psychologie is dat, hoewel we ermee geboren worden, de maatschappij ons paradoxaal genoeg heeft uitgenodigd om er nee tegen te zeggen.
Oppositiepsychologie als evolutionaire overleving
Nee’ zeggen is de vrucht van de evolutie van het menselijk ras. Het is een overlevingsmechanisme dat net zo valide is als angst of wantrouwen en dat ons in leven heeft gehouden door ons de mogelijkheid te bieden sociale bedreigingen en risico’s te vermijden. Het is iets dat, zoals Justine Musk in haar lezing stelde, behoort tot een aangeboren vermogen dat een sleutelrol speelt in de ontwikkeling van kinderen en dat verschijnt tussen de leeftijd van 18 maanden en 3 jaar.
Maar zoals ook het geval is met angst of wantrouwen, is deze vroege ontwikkelingsfase van oppositionele psychologie uitgemond in een sociaal stigma dat we meedragen op volwassen leeftijd. Het is geen toeval dat in culturen zoals Japan ‘nee’ zeggen wordt gezien als respectloos en onbeleefd.
Iets weigeren betekende jezelf in een situatie plaatsen waarin het risico van afwijzing isolatie van het individu kon betekenen, wat resulteerde in een verlies van middelen die het overleven binnen een groep beperkten. Het is deze angst voor afwijzing die, samen met het verlangen om te behagen en confrontaties te vermijden, ons ertoe aanzette om ‘nee’ als sociale constructie los te laten en acceptatie te omarmen. Wat ooit een middel was om te overleven, werd al snel iets dat alleen beschikbaar was voor degenen die genoeg macht hadden om ‘nee’ te zeggen zonder consequenties.
De psychologie is zich bewust van de waarde van ‘nee’ in de maatschappij, maar ook van het gevaar ervan, en heeft bestudeerd hoe ‘nee’ onze relaties en ons gevoel van eigenwaarde kan verbeteren zonder onze sociale omgeving te schaden. Ze heeft technieken ontwikkeld zoals de positieve sandwich die ons uitnodigt om ‘nee’ tussen twee positieve aspecten te plaatsen om de impact ervan te minimaliseren zonder de kracht ervan te verzwakken. Dat het beheersen ervan belangrijk is om succes te behalen is iets dat, met gevallen zoals die van Elon Musk, meer dan bewezen is.
