Het bestaan van giftige residuen in vers voedsel, zoals pesticiden, is een van de grootste zorgen van de huidige samenleving als het gaat om gezonde voeding. Het is een probleem dat veel vaker voorkomt dan je zou denken, ook al lijkt het een onzichtbaar fenomeen.
Pesticiden zijn chemicaliën die zijn ontwikkeld om gewassen te beschermen tegen ongedierte en ziekten. Hun wijdverbreide gebruik in de industriële landbouw heeft echter geleid tot ernstige bezorgdheid bij zowel deskundigen als consumenten over hun aanwezigheid in het voedsel dat we eten.
Residuen van deze pesticiden kunnen worden ingeslikt, zelfs nadat ze zijn afgewassen, en hoewel er wettelijke limieten zijn om de menselijke bevolking te beschermen, blijven de gezondheidseffecten op de lange termijn een punt van discussie.
Volgens socioloog en schrijver Rafael Navarro de Castro, in zijn boek Greenhouse Planet, zijn veel van deze pesticiden geconcentreerd in landbouwproducten die volgens het model van de industriële landbouw worden geteeld, zoals tomaten en aardbeien, waarvan de residuen vaak niet duidelijk worden aangegeven op productetiketten.
Hoewel velen weten dat deze producten verontreinigd zijn, blijft de gemiddelde consument ze uit passiviteit kopen, zonder zich af te vragen waar ze vandaan komen of welke chemicaliën erin zitten, simpelweg omdat ze “vers” en “gezond” zijn.
De pesticiden die we elke dag binnenkrijgen
Een van de meest alarmerende rapporten over het gebruik van pesticiden in vers voedsel was van Ecologistas en Acción in 2016. Volgens deze organisatie kan de schil van een eenvoudige peer tot 16 verschillende pesticiden bevatten.
Andere studies uitgevoerd door de OCU (Organisatie van Consumenten en Gebruikers) hebben aangetoond dat 64% van de groenten die we eten residuen van twee of meer pesticiden bevatten.
In een interview met Navarro erkent hij dat zijn uitgever hem vraagt om niet te veel over pesticiden te praten, “omdat mensen liever niet willen weten wat er in sla, tomaten of aardbeien zit, anders zouden ze het niet eten”. Hij voegt eraan toe: “Ik weet zeker dat het vroeg of laat verboden zal worden. Maar ondertussen eten we het wel. Het zit in praktisch elk voedsel.
Waarom zouden we pesticiden niet negeren?
Pesticiden hebben niet alleen invloed op groenten en fruit, maar ook op andere voedingsmiddelen zoals vlees, graanproducten en melk, omdat deze verbindingen door de voedselketen kunnen gaan.
In 2006 toonde een onderzoek aan dat placenta’s van vrouwen tot wel acht verschillende soorten pesticiden bevatten, waarvan sommige sinds de jaren tachtig verboden waren in het land, zoals DDT. Dit laat zien hoe deze stoffen zich al voor de geboorte in het menselijk lichaam kunnen ophopen en de ontwikkeling van de foetus kunnen beïnvloeden.
Dit vormt niet alleen een gezondheidsrisico in termen van ziekten zoals kanker, maar het is ook in verband gebracht met hormonale stoornissen, diabetes type 2 en vruchtbaarheidsproblemen, vooral bij vrouwen die voedsel consumeren met hogere niveaus van residuen van bestrijdingsmiddelen.
Het probleem van toxiciteit ligt niet alleen in het effect van een enkel bestrijdingsmiddel, maar in de interacties tussen meerdere chemische residuen. Het zogenaamde “cocktaileffect” verwijst naar hoe pesticiden en andere verontreinigende stoffen elkaar kunnen versterken, waardoor er een veel groter risico voor de menselijke gezondheid ontstaat.
Het is alsof we een combinatie van stoffen innemen die afzonderlijk niet gevaarlijk zijn, maar samen veel schadelijker kunnen zijn dan we beseffen.
Bezorgdheid over biologische producten
Een mogelijke oplossing die veel consumenten zoeken is de consumptie van biologisch voedsel, dat in theorie vrij is van synthetische bestrijdingsmiddelen. De realiteit is echter dat biologische producten ook resten van bestrijdingsmiddelen kunnen bevatten, zij het in veel kleinere hoeveelheden.
Volgens een rapport van de EFSA bevatte 26% van het biologische voedsel residuen van bestrijdingsmiddelen. Aan de andere kant zijn natuurlijke producten niet altijd onschadelijk, zoals blijkt uit het geval van koper, dat in grote hoeveelheden wordt gebruikt in de biologische landbouw en zich kan ophopen in de bodem en het water.
Biologische landbouw is weliswaar milieuvriendelijker, maar niet zonder uitdagingen. Hoewel biologische producten de blootstelling aan pesticiden kunnen verminderen, garanderen ze geen totale veiligheid tegen andere soorten verontreinigende stoffen. Dit onderstreept het belang van het in vraag stellen van productiemodellen en het heroverwegen van de manier waarop we de wereld voeden.
Hoe kan de blootstelling aan pesticiden worden verminderd?
Ondanks de complexiteit van het probleem zijn er enkele eenvoudige stappen die we kunnen nemen om onze blootstelling aan pesticiden te verminderen.
- Kies voor verse, lokale producten. Door lokaal en seizoensgebonden voedsel te kopen, kunnen we producten vermijden die tijdens lange periodes van opslag en transport met pesticiden zijn behandeld.
- Schil fruit en groenten. Terwijl het wassen van producten 30-70% van de resten van bestrijdingsmiddelen kan verwijderen, verwijdert het schillen van fruit of groenten vrijwel alle resten. Dit is een praktische maar niet altijd handige optie, vooral voor producten zoals tomaten en aardbeien.
- Kies biologische producten. Hoewel biologisch voedsel niet volledig vrij is van pesticiden, heeft het een lagere concentratie van deze chemicaliën en is het een gezondere keuze als je kijkt naar de voordelen op de lange termijn.
Het is duidelijk dat residuen van bestrijdingsmiddelen in ons voedsel een groeiende zorg zijn voor deskundigen en gezondheids- en milieubewuste consumenten. Toch is nog niet alles verloren.
Ondanks waarschuwingen van experts wordt het gebruik van pesticiden gecontroleerd door strikte regelgeving en hoewel de effecten van langdurige blootstelling nog steeds onzeker zijn, moeten we ons er terdege van bewust zijn dat voorzichtigheid de sleutel is.
