In het 18e-eeuwse Frankrijk, het Frankrijk van vóór de revolutie, het Frankrijk van Versailles en sociale onrust, was er een dringende staatskwestie die diplomaten bezighield, urenlange debatten aan de Europese hoven vulde, het machtige Huis van Habsburg-Lotharingen tot wanhoop dreef en tot vrolijke liedjes in de straten van Parijs inspireerde: de penis van Lodewijk XVI. Of liever: wat hij ermee deed. Of liever: wat hij er niet mee deed.
Ondanks zijn jeugd en ondanks het feit dat hij getrouwd was met een van de meest fascinerende dames uit de geschiedenis van Europa, Marie Antoinette, leek Louis XVI niet al te veel geïnteresseerd in seks. Zelf vatte hij in zijn dagboek duidelijk samen hoe zijn huwelijksnacht met de jonge Oostenrijkse op 16 mei 1770 was:
“Rien ” (Niets)
Er gebeurde niets die eerste nacht van de verloving tussen de jonge Franse kroonprins, die toen 16 was, en zijn nog jongere vrouw, die nog geen 15 was. En “rien ” (niets) gebeurde weer de volgende nacht, noch de volgende, noch de vierde… En zo ging het bijna 2500 avonden door, zeven lange jaren waarin, naar men zegt, het huwelijk tussen Louis en Marie Antoinette nooit als zodanig werd geconsumeerd.
De Fransman bezocht zijn vrouw ’s nachts. En met meer of minder moeite probeerde hij dat. We weten dit onder andere dankzij de correspondentie van Jozef II van Oostenrijk, de broer van Marie Antoinette, die na een persoonlijk bezoek aan zijn zwager een wanhopige (en enigszins komische) brief schreef waarin hij sprak over de slechte prestaties van Lodewijk XVI op het gebied van liefde en het vlees.
“Hij heeft zeer geconditioneerde erecties, brengt zijn lid in, blijft daar misschien twee minuten zonder te bewegen, trekt het terug zonder te ejaculeren en zegt nog steeds in erectie welterusten,” bekende Jozef II aan een van zijn andere broers, de toekomstige keizer Leopold II. “En hij is gelukkig en zegt dat hij het alleen uit plichtsbesef deed… En dat hij er geen plezier in heeft!
De Oostenrijkse aristocraat is niet de enige die zijn indrukken of wat hij wist over het seksleven van Lodewijk XVI en Marie Antoinette opschreef. De contemporaine historicus Jacob-Nicolas Moreau en invloedrijke aristocraten zoals de graaf van Fuentes, die optrad als Spaanse ambassadeur, de graaf van Aranda en, vroeg of laat, zijn eigen protagonisten, de Franse kroonprins en Marie Antoinette, spraken over het onderwerp.
Natuurlijk werd er ook gesproken over Louis’ klaarblijkelijke seksuele onhandigheid (of gebrek aan interesse) in de straten van het pre-revolutionaire Parijs, die de gelegenheid niet onbenut lieten om grappige en over-the-top satires over het onderwerp te schrijven.
“Iedereen vraagt zich zachtjes af: kan de koning het of kan hij het niet? De verdrietige koningin verliest de hoop. De een zegt dat hij geen stijve kan krijgen. De ander dat hij niet bij haar naar binnen kan”, ironiseerde een liedje gewijd aan Louis’ viriele lid.
Dat het seksleven van Versailles zoveel interesse wekt, in Parijs, Frankrijk en ver daarbuiten, bij de buitenlandse aristocratie, is meer dan begrijpelijk. Dat Louis XVI en Marie Antoinette een goed seksleven hadden en consumeerden (of op zijn minst een gezamenlijk seksleven, zonder meer) was tot op zekere hoogte een kwestie van staatsprioriteit. Niet meer en niet minder dan de koninklijke opvolging hing ervan af.
Een bewijs van de omvang van de bezorgdheid is dat, naast Jozef II, Marie Therese I van Oostenrijk, moeder van Marie Antoinette, en Louis’ grootvader, Louis XV (de ‘Welbeminde’), die ironisch genoeg juist bekend stond om het tegenovergestelde: zijn intense en controversiële seksuele lust, in meer of mindere mate betrokken raakten. Het verhaal gaat dat de oude Franse vorst in oktober 1772 zo ver ging om de twee jonge mannen bijeen te roepen voor een privé-ontmoeting waarbij hij persoonlijk, zonder tussenpersonen, wilde controleren of er iets mis was met de geslachtsdelen van zijn kleinzoon.
Dit is niet verrassend. Er zijn geen aanwijzingen dat Louis geïnteresseerd was in mannen. En afgezien van de roddels en het geroezemoes, liet het precaire seksleven van Louis en Marie Antoinette één vraag in de lucht hangen: als hij het probleem was (over haar deden geruchten de ronde over seksuele schandalen), wat was er dan mis met Louis? Er waren een paar theorieën. Heel veel. Allerlei soorten.
Er waren mensen die geloofden dat het een kwestie van magie was en dat de kroonprins onder invloed was van een betovering. Andere versies schreven het slechte seksleven van de Fransman toe aan zijn verlegenheid, jeugd, vertraagde puberteit, klierproblemen, diabetes, het endocriene systeem of dat hij “indolent” was ten opzichte van seks.
De meest wijdverspreide theorie, en degene waar in die tijd het meest over gesproken lijkt te zijn, binnen de kringen die het dichtst bij Versailles stonden, is een heel andere: phimosis.
Als de jongeman seks had (of probeerde te hebben) voelde hij pijn, waardoor hij stopte en zijn verlangen werd gefrustreerd. De graaf van Aranda gaf een gedetailleerde weergave van deze versie in een brief die een paar jaar geleden door ABC werd gepubliceerd: “Ze zeggen dat het frenulum de voorhuid op zo’n manier samendrukt dat het loslaat op het moment van penetratie en pijn veroorzaakt die zijne majesteit dwingt om de impuls te matigen”.
“Anderen veronderstellen dat de voorhuid zo vastzit dat hij niet los genoeg kan komen om het uiteinde van de penis naar buiten te laten komen, wat een volledige erectie verhindert”, aldus de Spaanse aristocraat, die zelfs zijn eigen indrukken achterlaat. Als het frenulum het probleem is, schrijft hij, dan zou dat niet zo uitzonderlijk zijn en zou het echte probleem Luis’ karakter zijn.
“Het is iets wat veel mensen overkomt bij hun eerste pogingen, maar omdat deze mensen een betere vleselijke lust hebben dan zijne majesteit, vanwege hun temperament of hun onervarenheid, met de hitte van de passie, een kreun en goede wil, breekt het frenulum in zijn geheel, of genoeg om door te gaan,” vertelt hij.
Een soortgelijke versie moet zijn behandeld door Jozef II, die naar verluidt zijn zwager had overtuigd van een operatie. Of het frenulum nu wel of niet het probleem was, ligt gecompliceerder. Maria Theresia ontving een rapport waarin een operatie werd aanbevolen, maar na onderzoek van haar kleinzoon Lodewijk XV concludeerde ze dat het niet nodig was.
De voltrekking van het huwelijk duurde lang, zeven lange jaren van theorieën, grappen, gemompel, woede en wanhoop (en vreugde) aan meer dan een paar Europese hoven, maar na 2500 nachten leek het probleem opgelost.
“Ik ben heel gelukkig. Het huwelijk is al acht dagen volledig geconsumeerd. Het proces is herhaald en gisteren in een completere vorm”, vertelde Marie Antoinette haar moeder in 1777. Louis XVI zelf bekende aan zijn tantes dat hij “plezier” had ontdekt en het jammer vond “dat hij het niet zo lang had gekend”.
Er was echter weinig tijd meer voor geluk. In 1789, aan het begin van de Franse Revolutie, was het probleem niet langer het bed, maar de guillotine. Er is geen tekort aan theorieën dat het problematische seksleven van beide vorsten de stemming van het volk en hun beeld van het Franse koningshuis beïnvloedde.
