“Dit zijn mijn principes en als ze je niet bevallen, dan heb ik andere. De beroemde zin, vaak ten onrechte toegeschreven aan Groucho Marx, zou wel eens het motto van Elon Musk kunnen zijn. Hij is de rijkste man ter wereld, maar hij snijdt in de hulp aan de allerarmsten door programma’s van USAID, het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap, te schrappen.
Hij prijst zijn elektrische auto’s aan als de oplossing voor klimaatverandering, maar hij gaat om met de meest stompzinnige ontkenners van klimaatverandering. Hij beweert de vrijheid van meningsuiting te verdedigen, maar verdraait de algoritmes van zijn sociale netwerk X om een giftige ideologie te promoten. Hij gaat tekeer tegen overheidsfinanciering, maar klampt zich vast aan elke mogelijke subsidie.
De overheidssubsidies die zijn bedrijven hebben gered zijn zijn favorieten en de subsidies die hij nu wil afschaffen. In twintig jaar tijd heeft hij meer dan 38 miljard dollar (36,2 miljard euro) ontvangen aan steun, financiering en overheidscontracten voor Tesla (bijna 15,7 miljard) en SpaceX (zo’n 22,6 miljard). Tot dit cijfer kwam de Washington Post in een lang onderzoek dat onlangs werd gepubliceerd.
De federale staat heeft Tesla gered
Twee derde van die 38 miljard dollar is in de afgelopen vijf jaar toegezegd. Alleen al tot 2024 hebben federale en lokale overheden toegezegd om minstens 6,3 miljard dollar uit te geven aan de bedrijven van de tycoon, een record volgens de Amerikaanse krant. Hoewel de meeste van deze bedragen pas onlangs zijn goedgekeurd, zuigen Elon Musk en zijn bedrijven de staat al jaren leeg.
De eerste betalingen dateren van meer dan 20 jaar geleden. Kort nadat hij CEO was geworden en zich had ingekocht in de rol van oprichter van een Tesla dat op de rand van faillissement stond, vocht Musk dag en nacht, letterlijk, om een laagrentende lening te krijgen van het Department of Energy. En toen hij geen certificering had van de EPA, het agentschap voor milieubescherming, om die lening te krijgen, aarzelde hij niet om elke dag telefoontjes en e-mails te sturen naar het toenmalige hoofd van de EPA, Linda Perez Jackson, om het ontbrekende document te krijgen.
Dus ja, Elon Musk heeft gevochten en hij wist hoe hij een imperium moest opbouwen, maar hij kon dat doen omdat hij een enorme hoeveelheid geld kreeg van de federale overheid. Elon Musk kreeg uiteindelijk de lening van het ministerie van Energie, 465 miljoen dollar, die in 2010 werd verstrekt. Het hielp de razendsnelle opkomst van Tesla te stimuleren. Met dat geld ontwikkelde het bedrijf de Tesla Model S en kocht het de voormalige GM- en Toyota-fabriek in Fremont, Californië, om dat model te produceren.
“Tesla zou niet hebben overleefd zonder de lening”, aldus een voormalige senior Tesla-medewerker die bekend is met de financiën van het bedrijf en die op voorwaarde van anonimiteit sprak uit angst voor represailles.
Musk betaalde de lening uit 2010 met lage rente in een paar jaar af. In een persbericht uit 2013 waarin hij aankondigde dat hij dit had gedaan, bedankte hij het ministerie van Energie en het Congres en vooral “de Amerikaanse belastingbetaler van wie deze fondsen afkomstig waren”.
Sinds 2014 is een derde van Tesla’s 35 miljard dollar winst afkomstig van de verkoop van koolstofkredieten aan andere autofabrikanten. In de VS, net als in Europa, legt de overheid quota en CO₂-emissielimieten op aan autofabrikanten. Merken die de CO₂-limieten niet halen, moeten het “recht om de limiet te overschrijden” kopen van de fabrikanten die er wel in geslaagd zijn de limieten te halen. Dit zijn vaak de fabrikanten die de meeste elektrische auto’s verkopen.
Dankzij koolstofkredieten kon Tesla in 2020 winstgevend zijn. Zonder deze credits zou het bedrijf 700 miljoen dollar hebben verloren, wat het zevende achtereenvolgende jaar zonder winst zou zijn geweest. Vandaag de dag is de verkoop van deze credits een niet onbelangrijk onderdeel van de activiteiten van Tesla. Zonder deze credits zou het bedrijf zijn record netto-inkomen van 15 miljard dollar in 2023 niet hebben gehaald. Alleen al in 2023 verdiende het bedrijf bijna 1,8 miljard euro aan de verkoop van emissierechten.
Tesla ontving niet alleen federale subsidies. Ook de staten en gemeenten gaven hun steun aan Elon Musk. Sinds 2007 hebben ze de bedrijven van Musk minstens 1,5 miljard dollar aan belastingvoordelen, subsidies en allerlei kortingen gegeven.
De staat Nevada en omliggende gemeenten hebben Tesla en Panasonic bijvoorbeeld een stimuleringspakket van 1,3 miljard dollar toegekend voor de bouw van de eerste Gigafactory van het merk, waar Tesla-batterijen worden gemaakt.
Natuurlijk heeft Tesla ook geprofiteerd van de Amerikaanse subsidie voor de aanschaf van elektrische auto’s, met een aftrek tot $7.500 op de belastingaangifte voor kopers. Dit heeft geholpen om de auto’s van Tesla betaalbaarder te maken voor klanten die ze anders misschien niet hadden gekocht.
Al deze hulp heeft Tesla in staat gesteld om te innoveren en de weg te wijzen in de verkoop van elektrische auto’s, waardoor ’s werelds best verkochte auto voor het eerst in de geschiedenis een elektrische auto is geworden, de Tesla Model Y in 2023. Zijn modellen zijn de maatstaf voor andere merken, het bedrijf heeft momenteel een ultradominante positie op de markt, behalve in China, en een zeer hoge marktkapitalisatie zonder echte relatie met de autoverkoop.
Dat Elon Musk nu pleit voor het afschaffen van alle mogelijke subsidies, terwijl hij de Tesla Cybertruck als gepantserde auto aan de federale overheid wilde verkopen, is logisch. Tesla heeft kunnen profiteren van bijna alle subsidies die het heeft ontvangen, is gegroeid en heeft zich gevestigd. In een nieuwe, prille industrie met veel concurrentie kan staatssteun een bedrijf redden. Tesla heeft het goed gedaan en nu wil Musk de rest van de merken en mogelijke rivalen verdrinken.
NASA en het ministerie van Defensie zijn nu de gevangenen van SpaceX.
Overheidsfinanciering was essentieel voor het begin van Tesla, maar ook voor Space X. NASA en het ministerie van Defensie steunden SpaceX in de beginjaren met contracten die hielpen bij het bouwen van de benodigde infrastructuur, terwijl ze tolereerden dat SpaceX er niet in slaagde om mijlpalen op tijd te halen.
Het bedrijf, dat in 2002 werd opgericht met 100 miljoen dollar van Elon Musks persoonlijke fortuin, spande rechtszaken aan en lobbyde krachtig voor toegang tot door de overheid gefinancierde ruimteprogramma’s die werden gemonopoliseerd door ruimtevaartgiganten Lockheed Martin en Boeing.
SpaceX ontving in 2006 278 miljoen dollar van NASA, hoewel het nog niets in een baan om de aarde had gebracht. Na het eerste succes in 2008 kende het Amerikaanse agentschap het bedrijf $1,6 miljard toe.
“Ik ben NASA ongelofelijk dankbaar dat ze SpaceX hebben gesteund toen mijn raketten crashten. Ik ben [hun] grootste fan,” verklaarde Elon Musk in 2016 op het International Astronautics Congress in Mexico. Sinds 2003 heeft NASA in totaal 14,9 miljard dollar geïnjecteerd in de bedrijven van Musk.
SpaceX CEO Gwynne Shotwell gaf in een interview in 2013 toe dat het bedrijf “waarschijnlijk aan het spartelen zou zijn” zonder de steun van het Amerikaanse agentschap. Deze steun was inderdaad belangrijk bij de ontwikkeling van Starlink, zijn satellietinternetdienst, die tot 2024 $9,3 miljard zou hebben opgebracht.
Starlink staat op het punt om een enorm nieuw contract met de Federal Aviation Administration (FAA) in de wacht te slepen. De FAA zou binnenkort een contract van 2,4 miljard dollar kunnen opzeggen voor het upgraden van een communicatiesysteem dat als ruggengraat dient voor het luchtverkeersleidingssysteem van het land. Carrier Verizon heeft het contract, maar het wordt binnenkort toegekend aan Starlink.
Het zou niet alleen een strategisch systeem in de handen van Elon Musk leggen, maar het zou ook een lakmoesproef zijn voor belangenverstrengeling bij overheidsprojecten, aangezien Elon Musk probeert te snijden in de financiering van bijna elk departement van de federale overheid.
Aan de andere kant maken de vele lanceringen van SpaceX met geheime lading (militaire satellieten en spionnen) het moeilijk om de waarde van zijn contracten met het ministerie van Defensie nauwkeurig in te schatten en te berekenen hoe belangrijk ze zijn voor de totale inkomsten van het bedrijf, zegt Todd Harrison, een analist bij het American Enterprise Institute.
Officieel heeft het Pentagon al meer dan 7,6 miljard dollar betaald aan SpaceX, maar de kosten van geheime lanceringen zijn ook geheim. En dit is misschien wel het belangrijkste onderdeel van SpaceX’s bedrijf.
De relatie tussen het Pentagon en Elon Musk gaat terug tot 2003, toen de gespecialiseerde onderzoeksafdeling van het Pentagon, bekend als DARPA, SpaceX in 2003 begon te betalen voor vroeg conceptueel werk.
Het agentschap stemde er later mee in om te betalen voor de eerste lancering van de eerste raket van het bedrijf, de Falcon 1, die in maart 2006 mislukte toen de motoren minder dan een minuut na de lancering stopten met werken. Maar het Pentagon beloofde meer lanceringspogingen te financieren.
Ondanks een moeizame start moet SpaceX worden geprezen voor het leveren van resultaten. De raketten kosten veel minder dan die van concurrenten zoals Boeing of zelfs NASA zelf.
Nu Elon Musk aan de top staat, met het ministerie van Defensie en NASA praktisch gevangenen van SpaceX voor hun lanceringen, kan hij het zich veroorloven om te pleiten voor het afschaffen van subsidies aan elk bedrijf, waardoor het moeilijker wordt voor iedereen die in zijn voetsporen wil treden, te beginnen met Jeff Bezos, eigenaar van Amazon, de Washington Post en Blue Origin.
“Elons echte superkracht is geld krijgen van de overheid”, vertelde Jeff Bezos in 2016 op een bedrijfsbijeenkomst. “Vanaf nu gaan we achter alles aan waar SpaceX op biedt.” Sindsdien is Elon Musk nog machtiger en dominanter geworden, en met hem Space X.
