Ondanks zijn libertaire retoriek blijft Musk profiteren van overheidscontracten ter waarde van miljoenen dollars en preferentiële toegang tot programma’s.
De missie van Elon Musk op dit moment, althans in DOGE-code, is om het budget van de Amerikaanse federale overheid met twee biljoen dollar te verlagen. Dit is natuurlijk geen triviaal getal, maar eerder een duizelingwekkend getal als je bedenkt dat het budget momenteel 7 biljoen dollar bedraagt. De belangenverstrengeling van iemand die Tesla of SpaceX tot zijn bedrijven rekent, heeft dus niet lang op zich laten wachten. De Washington Post heeft echter zojuist de mogelijk grootste paradox van de rijkste man ter wereld onthuld.
Een imperium dat 38 miljard waard is. De media meldden dat Musks opkomst als ’s werelds rijkste ondernemer nauw verbonden is met de financiële steun van de Amerikaanse overheid. Hoeveel? Ten minste 38 miljard dollar aan contracten, subsidies, leningen en belastingkredieten voor zijn bedrijven in twee decennia.
Anders gezegd: Musk is een van de grootste begunstigden van de belastingkas, en hoewel de tycoon een imago van ontwrichtende innovatie en ondernemende onafhankelijkheid heeft gepromoot, is zijn succes afhankelijk geweest van belangrijke overheidsinvesteringen op kritieke momenten voor Tesla, SpaceX en andere bedrijven in zijn ecosysteem, zoals we hieronder zullen zien. Investeringen, of vrijgevigheid van de staat, die nu paradoxaal genoeg op een missie is om te bezuinigen.
De Tesla-zaak: van ineenstorting tot dominantie. In 2008, toen Tesla met ernstige financiële problemen kampte, lobbyde Musk voor een lening van 465 miljoen dollar van het ministerie van Energie, een bedrag dat cruciaal was voor de productie van de Model S en de aankoop van zijn fabriek in Fremont, Californië.
Zonder deze steun zou het bedrijf zijn ingestort. Daarnaast heeft Tesla 11,4 miljard dollar aan wettelijke kredieten verdiend met de verkoop van koolstofkredieten aan andere autofabrikanten, een cruciale factor in de winstgevendheid van het bedrijf in belangrijke jaren. Hoewel Musk kritiek heeft geuit op overheidssubsidies voor consumenten, heeft zijn bedrijf veel geprofiteerd van belastingvoordelen voor de aanschaf van elektrische voertuigen.
Maar er is meer. Sinds de oprichting heeft Tesla ook miljarden aan staats- en lokale stimuleringsmaatregelen ontvangen, waaronder 1,3 miljard dollar in Nevada voor zijn gigafabriek voor batterijen en 750 miljoen dollar in New York voor het mislukte SolarCity, dat later door Tesla werd overgenomen. Ondanks deze winsten verplaatste Musk in 2021 het hoofdkantoor van Tesla van Californië naar Texas, onder het mom van een gunstiger regelgevingsklimaat.
Het geval SpaceX: contracten om de ruimte te domineren. Sinds de oprichting in 2002 heeft SpaceX zwaar geleund op contracten met NASA en het ministerie van Defensie. Voordat de eerste succesvolle lancering plaatsvond, had het bedrijf in 2006 al 278 miljoen dollar van NASA gekregen en vervolgens in 2008 een contract van 1,8 miljard dollar om voorraden naar het internationale ruimtestation te transporteren. Overheidsinvesteringen stelden SpaceX in staat om de Falcon 9 te ontwikkelen, nu de steunpilaar van het bedrijf, en om te profiteren van defensie- en spionagemissies voor het Pentagon, waarvan sommige geheim en miljarden waard zijn.
In 2024 genereerde SpaceX 9,3 miljard dollar aan inkomsten uit zijn Starlink satelliet internetdienst, hoewel het afhankelijk blijft van contracten met federale agentschappen. Ondanks de groei wijzen analisten erop dat de bevoorrechte toegang tot overheidsfinanciering het bedrijf in staat heeft gesteld om concurrenten zoals Boeing en Lockheed Martin in de lucht- en ruimtevaartindustrie voorbij te streven.
Musk en subsidies. In het rapport van de Post wijzen ze erop dat Musk in het openbaar heeft gepleit voor de afschaffing van overheidssubsidies en kritiek heeft geuit op de inflatieverlagingswet van Biden, dezelfde wet die er ironisch genoeg voor heeft gezorgd dat Tesla weer in aanmerking kwam voor belastingvoordelen. Hoewel hij volhoudt dat zijn bedrijf zelfvoorzienend is, is zijn succes dus gebaseerd op een model dat overheidsinvesteringen en privékapitaal combineert, een strategie die hem in staat heeft gesteld om het leiderschap van Tesla en SpaceX te consolideren, maar zonder dezelfde risico’s die andere ondernemers lopen.
In dit verband merkte professor John Helveston van de George Washington University op dat “elk aspect van Tesla is aangedreven door subsidies en overheidsfinanciering”, wat Musks retoriek tegen overheidssubsidies tegenstrijdig maakt. Tegelijkertijd heeft zijn streven om te bezuinigen op subsidies in de hele sector gevolgen gehad voor startups die afhankelijk zijn van dezelfde soort steun die Tesla in zijn begindagen kreeg.
De rol van de overheid in het Musk-imperium. De waarheid is dat Musk, ondanks zijn libertaire discours, nog steeds profiteert van miljoenencontracten met de overheid en voorkeurstoegang tot overheidsprogramma’s. In de afgelopen vijf jaar kwam bijna tweederde van de 38 miljard dollar aan overheidsgeld die zijn bedrijven hebben gestimuleerd in de vorm van nieuwe contracten of stimuleringsmaatregelen.
Met 52 actieve contracten met agentschappen zoals NASA, het Ministerie van Defensie en de General Services Administration blijft zijn band met de overheid een hoeksteen van zijn zakelijk succes. Terwijl zijn invloed en fortuin exponentieel zijn gegroeid, blijft zijn relatie met de overheid nogal ambivalent: terwijl hij staatsinterventie in de economie bekritiseert, blijft hij de financiële steun ontvangen die zijn imperium heeft verstevigd.
In deze context lijkt Musk niet alleen de rijkste ondernemer ter wereld te zijn, maar ook een van de grootste begunstigden van de overheidsuitgaven in de Verenigde Staten, dezelfde uitgaven die hij nu juist wil terugdringen.
